Αυτή (πρέπει να) είναι η Τοπική Αυτοδιοίκηση

Της Πιπίνας Π. Κουμάντου

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση  είναι μια επιπλέον διάσπαση της  κεντρικής εξουσίας. Αν υποθέσουμε ότι η εξουσία χωρίζεται οριζόντια σε νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική, η αυτοδιοίκηση είναι η κάθετη διατομή της. Είναι  αυτή που φέρνει κοντά τους πολίτες με τα σύγχρονα προβλήματα, τους προκαλεί το ενδιαφέρον  και  τους ωθεί στην ενασχόληση με τα κοινά. Αυτή η ενασχόληση με τα κοινά σε τοπικό επίπεδο, βελτιώνει τον πολιτικό αναλφαβητισμό και οδηγεί  σε πολιτική πληροφόρηση.

Συνήθως, οι πολίτες δεν ενδιαφέρονται να βελτιώσουν τις γνώσεις τους επάνω στην Πολιτική και την Οικονομία, διότι δεν έχει η γνώση που αποκτούν κανένα πρακτικό, καθημερινό και «χειροπιαστό» πολιτικό αποτέλεσμα.
Όμως μέσω της τοπικής αυτοδιοίκησης, ολόκληρο το κοινωνικό κεφάλαιο μιας πόλης ή μιας περιφέρειας μπορεί να συμμετέχει στην διαμόρφωση της καθημερινότητας και να απολαμβάνει ή….. να υφίσταται το αποτέλεσμα της δραστηριοποίησης του.

Στην Ελλάδα , παρά τις προσπάθειες που έγιναν με τον «Καποδίστρια» και τον «Καλλικράτη», δυστυχώς δεν υπήρξε ουσιαστική μεταβίβαση εξουσιών στους πολίτες. Η χώρα μας εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται και στην τοπική αυτοδιοίκηση από συγκεντρωτισμό παλαιού τύπου.

Αυτό συμβαίνει για δυο λόγους. Πρώτον γιατί η πολιτική ανεξαρτησία που δόθηκε στους Δήμους και τις Περιφέρειες δεν συνοδεύτηκε από οικονομική και θεσμική ανεξαρτησία. Έτσι η αυτοδιοίκηση δεν μπορεί να διαμορφώσει τοπική, οικονομική πολιτική, αφού δεν έχει δικούς της πόρους, ούτε μπορεί να βάλει δικούς της κανόνες σε κρίσιμα και ουσιαστικά ζητήματα της καθημερινότητας (π.χ απορρίμματα, χωροταξία), αφού δεν έχει το δικαίωμα. Η αυτοδιοίκηση, με απλά λόγια,  εξαρτάται από τον κάθε υπουργό και την εκάστοτε κυβέρνηση.

Δεύτερον διότι οι Ο.Τ.Α (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων)  υπηρετήθηκαν και υπηρετούνται από τοπικούς άρχοντες με πατερναλιστικά πρότυπα. Η φράση: «τα παράπονα σου στο Δήμαρχο», δείχνει ακριβώς τον τρόπο  τοπικής διακυβέρνησης. Ο Δήμαρχος τελικά αποφασίζει για κάθε θέμα της πόλης. Από τα πιο σύνθετα έως και τα πιο απλά  (διοργάνωση καρναβαλιών, εκπτωτικές ημέρες, ενίοτε και νύχτες).   

Φυσικά όλη αυτή  η ανάμιξη στην κάθε τοπική κινητοποίηση ενισχύει τελικά τον πατερναλισμό και συγκεντρωτισμό, αφού για κάθε τι ο καθένας απευθύνεται στο Δήμαρχο και στους Συμβούλους. Κάθε αφίσα διοργάνωσης σε δημοτικό χώρο , πρέπει να φέρει την μαγική φράση : «υπό την αιγίδα», που, πρακτικά, σημαίνει «με την οικονομική υποστήριξη». Αν δεν την φέρει, πολύ απλά δεν γίνεται σε δημοτικό χώρο. Φυσικά ο χρηματοδότης αποφασίζει τελικά και για την ποιότητα και για την ποσότητα.  Διόλου μεμπτό ασφαλώς. Αυτός που έχει τα «γένια έχει και τα χτένια»….

 Όμως όλος αυτός ο κύκλος, μακροπρόθεσμα, είχε ως αποτέλεσμα οι τοπικές κοινωνίες να παραμένουν ουσιαστικά αποκομμένες από την λήψη αποφάσεων που τις αφορούν  άμεσα. Ποιο είναι το πρόβλημα με τα απορρίμματα; Πως μπορεί να λυθεί; Μπορούμε να διοργανώσουμε καρναβάλι μόνοι μας; Πως θα προσεγγίσουμε χρηματοδότες; Και όταν δεν αποφασίζεις για τίποτα , δεν αναλαμβάνεις την ευθύνη για τίποτα. Τελικά μένεις   πολιτικά αναλφάβητος και σε πείθουν οι μεγαλοστομίες κάθε δημαγωγού, που υπόσχεται ότι θα τακτοποιήσει κάθε σου πρόβλημα «με ένα νόμο και  ένα άρθρο»….

Οι τοπικοί άρχοντες  πρέπει να ενθαρρύνουν την ανάληψη πρωτοβουλιών και συνεργασιών από τους πολίτες, να ενημερώνουν,  χωρίς να λαϊκίζουν, να διευκολύνουν τις κοινωνικές δράσεις, χωρίς  να τις καπελώνουν, να θέτουν κανόνες ( όπου έχουν τον πλήρη διοικητικό έλεγχο) και να ελέγχουν την τήρησή τους από όλους, να εμπιστεύονται την κοινωνία.

 Με λίγα λόγια , οι τοπικοί άρχοντες πρέπει να εκπαιδεύουν τους πολίτες στη δημοκρατία.

Και ο καλύτερος τρόπος για να το κάνουν αυτό είναι μέσα από το είδος της  διακυβέρνησης που ασκούν στον τόπο τους.