Αιγαίο

44 χρόνια τουρκικών προκλήσεων

Για πάρα πολλά χρόνια, μετά το 1922, τα ελληνοτουρκικά θέματα περιορίζονταν στο Κυπριακό, στις μειονότητες και σε μικροεπεισόδια μεταξύ αλιευτικών στο Αιγαίο.

Τον Νοέμβριο του 1973, η Τουρκία βρισκόταν σε οικονομικό χάος. Οι αγορές δεν την δάνειζαν πια και ταυτόχρονα η παγκόσμια ενεργειακή κρίση ωθούσε σε διάλυση τον κοινωνικό της ιστό, λόγω της ελλείψεως πετρελαίου και των συνεχόμενων διακοπών ηλεκτρικού ρεύματος. Η Τουρκία αναζητούσε απεγνωσμένα πηγές ενέργειας. Η φήμη ότι στη Θάσο είχαν ανακαλυφθεί τεράστια αποθέματα πετρελαίου, ικανά να λύσουν το ενεργειακό της Ελλάδος για πάντα, την έκανε να στρέψει το ενδιαφέρον της στο Αιγαίο και τις πλουτοπαραγωγικές πηγές του. Μέχρι ποιο σημείο όμως μπορούσε να διεξάγει έρευνες; Τα 3 μίλια των χωρικών της υδάτων από τις ακτές της, δεν φαίνονταν αρκετά για να αποτελέσουν χώρο ερευνών.

Η λύση στο πρόβλημα της Τουρκίας ήρθε από το εξαιρετικά ασαφές νομικό πλαίσιο της Συμβάσεως της Γενεύης (1958) περί υφαλοκρηπίδας, που ίσχυε τότε, σε συνδυασμό με την κλυδωνιζόμενη και απομονωμένη διεθνώς ελληνική κυβέρνηση της Χούντας, η οποία είχε «διαρρεύσει» στον λογοκριμένο Τύπο της εποχής πως είναι έτοιμη να επεκτείνει τα χωρικά ύδατα της χώρας μας στα 12 μίλια. (Η ενασχόληση με ένα σοβαρό εθνικό θέμα μπορεί να δώσει «πνοή επιβίωσης» σε οποιαδήποτε κυβέρνηση….)

Τον Μάιο του 1974, η Τουρκία οργάνωσε την τακτική της, ως προς τον τρόπο που θα θέτει τα ζητήματα της υφαλοκρηπίδας και των χωρικών υδάτων. Τακτική που μένει σταθερή και απαράλλακτη έως σήμερα: έβγαλε το τουρκικό βοηθητικό (του πολεμικού της ναυτικού) σκάφος «Τσανταρλί» στο Αιγαίο , για να πραγματοποιήσει «έρευνες» σε μια περιοχή που ήταν ξεκάθαρα εκτός τουρκικών χωρικών υδάτων. Το «Τσανταρλί» συνοδευόταν από 32(!!) τούρκικα πολεμικά πλοία που δήθεν μετείχαν σε «ασκήσεις».(Όπως ακριβώς κάνει σήμερα μετ ο «Μπαρμπαρός»). Τελικώς το «Τσανταρλί» κινήθηκε μόνο μέσα στα τουρκικά χωρικά ύδατα αλλά το γεγονός προκάλεσε τεράστια ένταση ανάμεσα στις δυο χώρες και η Τουρκία έθεσε το, εφεξής και έως σήμερα, διαπραγματευτικό πλαίσιο των θεμάτων με την Ελλάδα: εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων όχι πέραν των 6 μιλίων, εύρος του ελληνικού εναερίου χώρου, όρια του FIR Αθηνών, επιχειρησιακά όρια του ΝΑΤΟ. Έτσι, εκτός όλων των άλλων, η Τουρκία κατάφερε να δημιουργήσει αντιπερισπασμό στην ελληνική εξωτερική πολιτική και να την στρέψει και σε άλλο μέτωπο πλην του Κυπριακού…

Στα ανωτέρω θέματα προστέθηκε η «θεωρία των γκρίζων ζωνών» το 1996, με την κρίση στα Ίμια…. Γιατί στα Ίμια; Γιατί το 1996 και όχι νωρίτερα ή αργότερα;

Διότι το 1995 κυρώθηκε από την ελληνική Βουλή η σύμβαση του «Δικαίου της Θάλασσας» (1982). Σύμφωνα με αυτήν, τα παράκτια κράτη , όπως η Ελλάδα, έχουν μονομερές δικαίωμα να επεκτείνουν τα χωρικά τους ύδατα στα 12 μίλια από τις ακτές τους. Όπου «ακτές», σύμφωνα με την Σύμβαση, δεν νοούνται μόνο αυτές του ηπειρωτικού τμήματός τους αλλά και οι ακτές των νησιών τους. «Νησιά» δε, σύμφωνα με την ίδια Σύμβαση, είναι κάθε κομμάτι ξηράς που εξέχει από τη θάλασσα στην μεγάλη χειμερινή πλημμυρίδα. Ακόμα δηλαδή και ένας βράχος, χωρίς οικονομική ζωή (όπως τα Ίμια), επιφανείας μόλις ενός τετραγωνικού μέτρου έχει ακτή από την οποία μετράμε τα 12μίλια των χωρικών υδάτων. Άρα; Άρα τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας μπορούσαν μονομερώς και σύμφωνα με τις διεθνείς συνθήκες να επεκταθούν στα 12 μίλια από κάθε νησί και βραχονησίδα  με αποτέλεσμα να εξαφανίζεται (με τη βούλα του διεθνούς νομοθέτη) κάθε διεκδίκηση της Τουρκίας. Η Ελλάδα θα βρισκόταν να κυριαρχεί στο 72% του Αιγαίου και θα έμενε μόνο ένα 5% του πελάγους προς διευθέτηση της υφαλοκρηπίδας!

Μετά από αυτό… το ξεκαθάρισμα που έκανε η Συνθήκη του Δικαίου της Θάλασσας ( την οποία η Τουρκία δεν υπέγραψε ποτέ), είναι φανερό ότι η Τουρκία έπρεπε να δημιουργήσει ένα νέο, ασαφές καθεστώς για να υποστηρίζει τις διεκδικήσεις της.
Και το βρήκε: «γκρίζες ζώνες» και «ειδικό καθεστώς Αιγαίου».

«Γκρίζες ζώνες» είναι κυρίως νησιά και βραχονησίδες για τις οποίες αμφισβητεί το κατά πόσο ανήκουν στην Ελλάδα ή στην ίδια και άρα αμφισβητεί και το κατά πόσον αυτές έχουν ελληνικά ή τουρκικά χωρικά ύδατα, σύμφωνα με την Συνθήκη της Λωζάνης. Ηθελημένα η τουρκική διπλωματία παρουσιάζει την Συνθήκη της Λωζάνης ως μια συνθήκη που διευθέτησε πλήρως το καθεστώς των τέως εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η πραγματικότητα είναι όμως ότι η Συνθήκη της Λωζάνης ασχολήθηκε μόνο με την Τουρκία, με τα σύνορά της, τις οικονομικές της εκκρεμότητες, τον διάπλου των Στενών του Βοσπόρου. Δεν έδωσε σε άλλη χώρα εδάφη ούτε πήρε από αυτήν. Τα μόνα νησιά που πήρε η Τουρκία από την Συνθήκη της Λωζάνης ήταν όσα βρίσκονται στα τρία μίλια από τις ακτές της,  η Ίμβρος και η Τένεδος και συμφώνησε, στο άρθρο 6 της Συνθήκης, πως «παραιτείται παντός τίτλου και δικαιώματος πάσης φύσεως επί των εδαφών, πέραν των προβλεπομένων υπό της παρούσης συνθήκης ορίων». Συνεπώς ουδεμία «γκρίζα ζώνη» υπάρχει…

Ως προς το «ειδικό καθεστώς Αιγαίου», η Τουρκία υποστηρίζει ότι στο Αιγαίο δεν μπορεί να εφαρμοστεί το Δίκαιο της Θάλασσας γιατί είναι ειδικής μορφής θάλασσα , περίκλειστη. Πράγματι είναι. Όμως ο γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ έχει διευκρινίσει ότι η συνθήκη του «Δικαίου της Θάλασσας» δεν μπορεί να εφαρμόζεται αναλόγως με την γεωμορφολογία της κάθε θάλασσας.

Τι επιζητά συνεπώς η Τουρκία και συνεχίζει να μας παρενοχλεί; Γιατί διατηρεί το casus belli ; Γιατί απειλεί ότι θα μας κηρύξει πόλεμο, αν ασκήσουμε το νόμιμο δικαίωμα μας και επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 μίλια, κατά παράβαση κάθε κανόνα Διεθνούς Δικαίου; Η απάντηση είναι πως έχουμε αντικρουόμενα συμφέροντα στην ευρύτερη γεωπολιτική περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, των Βαλκανίων και του Ευξείνου Πόντου. Η Ελλάδα έρχεται σε επαφή με όλη τη Μέση Ανατολή, μέσω της Κύπρου και ελέγχει όλα τα περάσματα προς τον Εύξεινο Πόντο μέσω του Αιγαίου. Αυτά τα δυο, κατά τη γνώμη της, γεωπολιτικά πλεονεκτήματα, εποφθαλμιά η Τουρκία. Σε αυτά, εσχάτως, ξανα-προστέθηκε η ανακάλυψη σημαντικών ενεργειακών αποθεμάτων, όπως τότε , το 1973 που ξεκίνησαν όλα...

Συνεπώς οι ελληνοτουρκικές διαφορές θα τελειώσουν μόνο όταν οι δυο χώρες καταφέρουν να εντοπίσουν τα κοινά τους συμφέροντα στο Αιγαίο, συμφέροντα που δεν σχετίζονται με την υφαλοκρηπίδα. Ένα από αυτά είναι η διατήρηση του φυσικού και αλιευτικού πλούτου του, λόγω της κύριας συμβολής του στον τουρισμό που αποτελεί βασική πηγή εισοδήματος και για τις δυο χώρες….

Έως τότε όμως, η στάση μας απέναντι στην Τουρκία πρέπει να είναι ενιαία και εθνική, σοβαρή και τεκμηριωμένη. Τα ελληνοτουρκικά δεν προσφέρονται για λεκτικούς διαξιφισμούς και αδειάσματα μεταξύ υπουργών , ούτε για μικροπολιτικούς τακτικισμούς, ούτε για «λεκτικά πυροτεχνήματα» προεκλογικής χρήσης.