Ραδιόφωνο - Τηλεόραση - Ίντερνετ

από στο Χθες στο Σήμερα & το Αύριο

1.- Ε.Σ.Ρ
Αρχές της δεκαετίας του’90,  η ιδιωτική πρωτοβουλία εισβάλλει ραγδαία στο χώρο της ραδιοτηλεόρασης, σε ολόκληρη την Ευρώπη. Από τους πρωτοπόρους η Ελλάδα, επί Κυβέρνησεως Μητσοτάκη,  συστήνει (1989) το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ), την ανεξάρτητη και μοναδική αρχή άσκησης κρατικού ελέγχου στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα, κατά το άρθρο 15 του Συντάγματος (ο σχετικός νόμος φέρει και την υπογραφή του Α. Σαμαρά). Αν και συνήθως υποστελεχωμένο,  με ελλιπή τεχνική υποστήριξη και με νομοθετικά κενά (που δεν επέτρεπαν την πλήρη ανάπτυξη των δυνατοτήτων του)  το ΕΣΡ, όλα αυτά τα χρόνια, στηρίχτηκε από τα πολιτικά κόμματα, τα οποία είχαν βρει έστω ένα σημείο συνεννόησης και κατάφερε  να ανταποκριθεί στον ρόλο του και να ασκεί ένα  μίνιμουμ κρατικού ελέγχου: χορήγησε άδειες χρήσης αναλογικών (με κεραία) συχνοτήτων στα εννέα (9) ιδιωτικά κανάλια που δημιουργήθηκαν, ζητούσε και ελάμβανε κάθε χρόνο πληροφορίες για την οικονομική τους κατάσταση (μια επίσκεψη στην ιστοσελίδα του αρκεί για να ενημερωθεί κανείς)  παρακολουθούσε το σύνολο των τηλεοπτικών προγραμμάτων (ειδήσεις, σήριαλ, διαφημίσεις), ώστε να διαπιστώνει κατά πόσο είναι αντικειμενικά, πλουραλιστικά και ποιοτικά  και επέβαλλε αρκετά πρόστιμα, όταν εντόπιζε παραβάσεις.

2.- Βασικός Μέτοχος
Με την αναθεώρηση του 2001, προστέθηκε στο Σύνταγμά μας η    παράγραφος 9 του άρθρου 14,  η οποία προέβλεπε μεταξύ άλλων ότι «η ιδιότητα….. του βασικού μετόχου ή του διευθυντικού στελέχους επιχείρησης μέσων ενημέρωσης είναι ασυμβίβαστη με την ιδιότητα….. του βασικού μετόχου ή του διευθυντικού στελέχους επιχείρησης που αναλαμβάνει Δημόσια έργα». Η πολιτική στόχευση είναι φανερή: η πολιτική εξουσία θέλησε να πατάξει προληπτικά την αθέμιτη διαπλοκή μεταξύ οικονομικών, πολιτικών και μιντιακών παραγόντων. Η Ελλάδα υπήρξε και πάλι πρωτοπόρος και ο στόχος ήταν απολύτως θεμιτός, όμως οι νόμοι που ψηφίστηκαν για να  επιτευχθεί δεν είχαν βρει τη χρυσή τομή. Κρίθηκαν από το ΣτΕ και το ΔΕΕ αντίθετοι και στο Σύνταγμα και στο Κοινοτικό Δίκαιο, γιατί έθεταν μεγάλους περιορισμούς στις θεμελιώδεις οικονομικές ελευθερίες αλλά και τις ατομικές ελευθερίες της πληροφόρησης και της επικοινωνίας.

3.- Ευρωπαϊκή Ένωση
Το 2007 η  Ευρωπαϊκή «Οδηγία για τις υπηρεσίες στα οπτικοακουστικά μέσα» (Οδηγία 2010/13 /ΕΕ) έθεσε τα θεμέλια για την ενιαία ευρωπαϊκή αγορά στον τομέα αυτό. Με το πέρασμα των χρόνων και την σταδιακή ενοποίηση της αγοράς  αλλά και την εξέλιξη της τεχνολογίας, που οδηγούσε στη σύγκλιση και στη σταδιακή συγχώνευση τηλεοπτικών και τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών και internet (ψηφιακή τεχνολογία), κατέστει αδήριτη η ανάγκη της εκ νέου ρύθμισης του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου και της αναθεώρησης της Οδηγίας.

Έτσι το 2013,  η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την σχετική «Πράσινη Βίβλο»:   «Πράσινοι Βίβλοι» είναι έγγραφα με τα οποία τα Κράτη – μέλη ενθαρρύνονται να προβληματιστούν  πάνω σε διάφορα θέματα και καλούνται να καταθέσουν προτάσεις, που θα αξιοποιηθούν στην θέσπιση νέων νόμων και οδηγιών. Έχει ενδιαφέρον να δούμε με ποια θέματα ασχολήθηκαν τα Κράτη στη συγκεκριμένη «Πράσινη Βίβλο»: με την υποχρέωση των χωρών να συστήσουν ανεξάρτητη αρχή για την ρύθμιση των ΜΜΕ (π.χ η Ουγγαρία δεν έχει ανεξάρτητη αρχή), με τη διασφάλιση διαφάνειας και ισότιμων όρων ανταγωνισμού ανάμεσα στα ΜΜΕ (η στόχευση του «Βασικού Μετόχου»), με την προστασία των ανήλικων χρηστών (π.χ από την προβολή προγραμμάτων βίας), με την προστασία των χρηστών από την ρητορική του μίσους και του ρατσισμού (π.χ από τη δήθεν σάτιρα του κάθε…Λάκη), με την προώθηση ευρωπαϊκού οπτικοακουστικού υλικού, (π.χ ενθαρρύνοντας την παραγωγή προγραμμάτων, που θα προβάλλουν τον πολιτισμό του κάθε κράτους – μέλους, ώστε να γνωρίσουμε ο ένας λαός  τον άλλο)  με την ενίσχυση της ελευθερίας πρόσβασης σε οπτικοακουστικά μέσα ατόμων με αναπηρίες (ακοή – όραση), με την εξασφάλιση ότι, σημαντικής σημασίας γεγονότα, θα είναι εύκολα και δωρεάν προσβάσιμα σε όλη την κοινωνία, όχι μόνο μέσω της συνδρομητικής τηλεόρασης (ως παράδειγμα αναφέρεται το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου). Με βάση τα αποτελέσματα της «Πράσινης Βίβλου» που ολοκληρώθηκε το 2015  η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εντός του 2016, θα αναθεωρήσει εκ βάθρων την «Οδηγία για τα οπτικοακουστικά μέσα», με την οποία θα συμμορφωθούν όλα τα κράτη της ΕΕ.

4.- Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας
Η  Ευρωπαϊκή Επιτροπή επίσης δημιούργησε το 2014, ως βοηθητικό της όργανο, την «Ομάδα των Ρυθμιστικών Αρχών για τις υπηρεσίες Οπτικοακουστικών Μέσων» (ERGA), που αποτελείται από τους επικεφαλής όλων των ρυθμιστικών αρχών ενέργειας των Κρατών –Μελών και στην οποία η Ελλάδα μετέχει φυσικά με τον εκπρόσωπο του Ε.Σ.Ρ. Παράλληλα, επιχορήγησε το «Κέντρο για την Πολυφωνία και την Ελευθερία των ΜΜΕ», το οποίο λειτουργεί στο «Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Φλωρεντίας», ώστε να φτιάξει ένα «εργαλείο», με το οποίο θα παρακολουθείται πανευρωπαϊκά το εάν τηρούνται οι αρχές της πολυφωνίας, της αντικειμενικότητας και της ελευθερίας στα ΜΜΕ. Το «εργαλείο» ονομάζεται «Media Pluralism Monitor» (ΜΡΜ) και εφαρμόστηκε πιλοτικά το 2014 και το 2015 στις χώρες της ΕΕ, ενώ το 2016 αναμένεται να λειτουργήσει σε μόνιμη βάση.  Η σχετική έκθεση που συντάχθηκε το 2014   κατέταξε την Ελλάδα στις χώρες «Μέσου/ Υψηλού Κινδύνου». «Οι πολιτικές ρύθμισης των οπτικοακουστικών μέσων στην Ελλάδα είναι εν τη γενέσει, αλλά τα μέτρα που λαμβάνονται για την εξασφάλιση της πολυφωνίας  είναι κατακερματισμένα», γράφει.  Πουθενά δεν αναφέρει τίποτα όμως για τον αριθμό των καναλιών που μπορούν να εκπέμψουν ψηφιακά στην Ελλάδα, πράγμα που θα ήταν και άτοπο, αφού αφενός η νέα τεχνολογία έχει απεριόριστες δυνατότητες και αφετέρου η στοιχειώδης λογική λέει πως η πολυφωνία εξασφαλίζεται με το όσο το δυνατόν περισσότερα κανάλια και όχι με λιγότερα.

Είναι σαφές λοιπόν ότι ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε δημιουργικό αναβρασμό σχετικά με την προσαρμογή του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου στη νέα εποχή. Όλες οι χώρες καλούνται να θέσουν τους νέους όρους και προϋποθέσεις για την αδειοδότηση των ραδιοτηλεοπτικών καναλιών και των εκπομπών μέσω  ίντερνετ, τηρώντας κοινούς κανόνες λειτουργίας, εντός του ευρωπαϊκού πλαισίου.

5.- «Το Κράτος, είμαι εγώ»!
Ενώ συμβαίνουν όλα αυτά στην Ευρώπη, η ελληνική κυβέρνηση αφαίρεσε αιφνιδιαστικά, με μια τροπολογία (ούτως ώστε να μην δοθεί η δυνατότητα της εμπεριστατωμένης συζήτησης στο Κοινοβούλιο) όλες τις σχετικές αρμοδιότητες από το ΕΣΡ και ανέθεσε τον πλήρη έλεγχο της ραδιοτηλεόρασης  σε έναν υπουργό. Ο Ν. Παππάς, ως άλλος Λουδοβίκος ο 14ος , ταυτίζεται με το Κράτος!

Πρόκειται για πρωτοφανή απολυταρχισμό και ωμή κατάλυση του Συντάγματος.  Αντί η κυβέρνηση  να ηγηθεί στην ρύθμιση της νέας ψηφιακής εποχής, αντί να καταθέσει τις προτάσεις της στη διαμόρφωση των νέων όρων αδειοδότησης και ανταγωνισμού και να προβάλλει την Ελλάδα , ως την προστάτιδα των ατομικών δικαιωμάτων της ελευθερίας της έκφρασης, της πληροφόρησης και της πολυφωνίας, προχωρά σε ακόμη μια κίνηση που , είναι βέβαιο ότι, θα την οδηγήσει σε νέο μέτωπο αντιπαράθεσης με κάθε δημοκρατικά σκεπτόμενο πολίτη και με τους Ευρωπαϊκούς Θεσμούς. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο «Νόμος Παππά» θα καταπέσει τόσο ενώπιον του ΣτΕ (ως αντίθετος στο άρθρο 15 του Συντάγματος) όσο και ενώπιον των Ευρωπαϊκών Δικαστηρίων (ως αντίθετος στο άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Συνθήκης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου).

6. Προβληματισμοί
Εύλογα διερωτάται συνεπώς κανείς ποια είναι η ακριβής στόχευση της Κυβέρνησης.  Να ρυθμίσει τα ΜΜΕ και το ίντερνετ ή να καταργήσει τα υπάρχοντα για να μονοπωλήσουν την αγορά κάποια άλλα, μέσα σε μια νύχτα; Να τα «βάλει τάξη» ή να τα θέσει σε ομηρία, ώστε να μην την ενοχλούν, προβάλλοντας την κοινωνική αναταραχή; Να εγκαθιδρύσει ένα απολυταρχικό καθεστώς στην καρδιά της Ευρώπης με καταφανώς αντισυνταγματικές ενέργειες ή απλώς προπαγανδίζει για να αποπροσανατολήσει την κοινή γνώμη και να δραπετεύσει από την ασφυκτική καθημερινότητα;  Πιστεύω το τελευταίο αλλά η προσπάθεια είναι τόσο άγαρμπη που μοιάζει «Μαρξιστική». Όχι του Καρλ. Του Γκρούτσο.!

(Δημοσιεύτηκε στην εφημ. «Ελευθερία» την Τετάρτη 24 Φεβρουαρίου 2016)