Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση

Τα «παιδιά ενός κατώτερου Θεού»

Η Μαρία εργάζεται σε ένα παντοπωλείο κοντά στο σπίτι μου. Σοβαρή, εργατική, εξυπηρετική, τακτοποιεί εμπορεύματα στα ράφια , κάνει ταμείο, καθαρίζει. Ένα πράγμα που μου έκανε πολύ εντύπωση, από την πρώτη στιγμή που τη γνώρισα, ήταν ότι πάντα (μα πάντα) είναι καλοχτενισμένη, με άψογη βαφή στα μαλλιά της και με περιποιημένα νύχια. Μια μέρα τη ρώτησα πως τα καταφέρνει και είναι πάντα έτσι …..λαμπερή. Μου διηγήθηκε πως από μικρή της άρεσε να ασχολείται με την κομμωτική και την αισθητική. Αγόραζε με το χαρτζιλίκι της βαφές και  είδη κομμωτικής και έκανε τα μαλλιά των φιλενάδων της και τα δικά της. Το σχολείο της φαινόταν βαρετό, όμως ήθελε πολύ να πάει να σπουδάσει κομμωτική. Δεν το έκανε. Την ρώτησα «γιατί». Μου απάντησε πως οι γονείς της έβλεπαν περιφρονητικά το να  πάει στο Επαγγελματικό Λύκειο.

Δυστυχώς η ιστορία της Μαρίας δεν είναι η μοναδική. Υπάρχουν πολλές «Μαρίες» και πολλοί «Μάριοι» στην ελληνική κοινωνία, που είτε δεν καταρτίστηκαν πάνω σε αυτό που αγαπούσαν, είτε καταρτίστηκαν ελλιπώς και χωρίς να λάβουν καμιά επικύρωση των ικανοτήτων τους. Γενικώς, μια σειρά από εκπαιδευτικούς και κοινωνικούς παράγοντες συνέβαλαν στη δημιουργία μιας αρνητικής εικόνας για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ΕΕΚ) στην ελληνική κοινωνία, με σοβαρές εκπαιδευτικές και ευρύτερες κοινωνικές επιπτώσεις.

Ένας σοβαρός λόγος της απαξίωσης της ΕΕΚ είναι η διοικητική και οργανωτική πολυδιάσπαση των φορέων της. ΕΠΑΛ, ΙΕΚ (κρατικά και ιδιωτικά), ΕΠΑΣ, Εργαστηριακά κέντρα κλπ παρέχουν ένα πλήθος από κατακερματισμένες επαγγελματικές κατευθύνσεις και ειδικότητες, για τις οποίες ουδείς γνωρίζει ποια επαγγελματικά προσόντα παρέχουν και από ποιον αυτά αναγνωρίζονται. Π.χ σε ποια σχολή πρέπει να σπουδάσει ένας νεαρός που θέλει να γίνει ηλεκτρολόγος και θα αναγνωρίζεται ως ηλεκτρολόγος σε άλλο κράτος ή απλώς ως απόφοιτος Λυκείου; Αν θέλει να συνεχίσει περαιτέρω σπουδές, πως μπορεί να το κάνει;

Άλλο σοβαρό αρνητικό χαρακτηριστικό της ΕΕΚ είναι η ασυμβατότητα των προγραμμάτων σπουδών της με τα επαγγέλματα καθώς και ο απαρχαιωμένος εξοπλισμός των σχολείων της. Π.χ μαθήτριες της ειδικότητας «Βοηθός Βρεφονηπιοκόμου», υποβάλλονται στη ..…βάσανο του να μάθουν να προγραμματίζουν υπολογιστή, χρησιμοποιώντας την  γλώσσα “Python”  και οι εκπαιδευόμενοι με ειδικότητα «Πληροφορική» καλούνται να «τρέξουν» σύγχρονες εφαρμογές σε υπολογιστές τουλάχιστον 15ετίας! Η απόλυτη υποβάθμιση σπουδών

Το κυριότερο όμως αρνητικό χαρακτηριστικό, που διατρέχει όλη την εκπαίδευση , γενική και επαγγελματική, είναι το ότι δεν υπάρχει καμία δυνατότητα επαφής με τον κόσμο της εργασίας και κανένας σχεδιασμός που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις δυνατότητες της οικονομίας, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και σε τοπικό. Π.χ στη Μεσσηνία, οι ηλεκτρολόγοι, θα μπορούσαν να πάρουν ως ειδικότητα τη συντήρηση των ελαιουργικών μηχανημάτων, ενώ στα Γρεβενά, την ειδικότητα συντήρησης των μηχανών χιονιού.  Αυτή η έλλειψη επαφής με το εργασιακό περιβάλλον, έχει ως αποτέλεσμα οι εκπαιδευόμενοι να μην γνωρίζουν πλήρως όλες τις παραμέτρους τους επαγγέλματος τους π.χ ότι μια κομμώτρια αναγκάζεται συχνά να διαχειρίζεται στρεσογόνες καταστάσεις (αποτυχίες, κακότροποι πελάτες).!

Για να είμαστε όμως δίκαιοι, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τα θετικά χαρακτηριστικά της ΕΕΚ στην Ελλάδα,  το κυριότερο από τα οποία είναι το διδακτικό προσωπικό της, που καταβάλλει εργώδη προσπάθεια για να ανταποκριθεί η ΕΕΚ στον κοινωνικό της ρόλο. Μειώνουν την σχολική διαρροή και με προσωπικό οικονομικό κόστος , πολλές φορές, αναγκάζονται να μεταβαίνουν σε γειτονικές πόλεις προκειμένου να καλύψουν ώρες στην ειδικότητά τους!. Όλοι τους συνδυάζουν την υψηλή επιστημονική εξειδίκευση , με την πλούσια μαστορική τέχνη και την επαγγελματική εμπειρία.

Σε γενικές γραμμές η Επαγγελματική Εκπαίδευση στην Ελλάδα αποτελεί «λύση ανάγκης», την ίδια ώρα  που, στις χώρες της ΕΕ, αποτελεί συνειδητή και θετική επιλογή.   Στην Ολλανδία για παράδειγμα,  το 69% των αποφοίτων λυκείου επιλέγει την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση. Είναι άραγε τυχαίο το γεγονός ότι στην Ολλανδία το ποσοστό ανεργίας είναι μόλις 6,9% με …καθοδικές τάσεις;

Η ΕΕΚ στις σύγχρονες κοινωνίες καλείται να διαδραματίσει έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο. Να προετοιμάσει με κατάλληλο τρόπο ένα μεγάλο τμήμα της νέας γενιάς για την άσκηση συγκεκριμένου επαγγέλματος και ταυτόχρονο να τους εξασφαλίσει το αναγκαίο μορφωτικό υπόβαθρο για την ομαλή συμμετοχή τους στα κοινωνικά δρώμενα.

Έτσι, μια μεταρρύθμιση στην ελληνική επαγγελματική εκπαίδευση θα πρέπει να βασίζεται : α) Στην αναγνώριση και ενίσχυση του κοινωνικού της ρόλου (να πάψουμε να θεωρούμε τα παιδιά της ως «παιδιά ενός κατώτερου Θεού»), β) στην εναρμόνισή της με τις ανάγκες της ελληνικής , εθνικής και τοπικής, οικονομίας, γ) στην αναβάθμιση της ποιότητας των δομών και των μεθόδων της, δ) στην εμπέδωση της εργασιακής ασφάλειας για τους/τις εκπαιδευτικούς της.

Η Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση μπορεί και πρέπει να γίνει η συνειδητή επιλογή των νέων μας , που θα διευρύνει τις επαγγελματικές τους διεξόδους, σε ελληνική και ευρωπαϊκή κλίμακα και θα  αποτελέσει τη βάση  ανάπτυξης  και των τριών παραγωγικών τομέων της ελληνικής οικονομίας.