Σκόπια παραχαράσσοντας την ιστορία.

Της Πιπίνας Π. Κουμάντου

Γνωρίζουμε σήμερα ότι η επιστήμη της Γεωγραφίας είναι μια πολυσχιδής επιστήμη που δεν μελετά μόνο έναν φυσικό χώρο (πχ πεδιάδες, βουνά κλπ) αλλά και έναν αφηρημένο χώρο ήτοι την κοινή ανθρώπινη δραστηριότητα και επιρροή, την ιστορία, την μετεωρολογία, το ευρύτερο φυσικό περιβάλλον.

Δεν ήταν όμως πάντα έτσι. Η Γεωγραφία άρχισε να διαμορφώνεται σαν επιστήμη από τον 15^ο αιώνα και μετά, με τις χαρτογραφήσεις των εξερευνητών. Μέχρι τότε οι άνθρωποι λίγα γνωρίζαμε σχετικά με τη γεωγραφία και συγκεκριμένα όσα ο Ηρόδοτος, ο Ερατοσθένης, ο Στράβων, μας είχαν κληροδοτήσει, ο καθένας από την δική του οπτική για τον χώρο, τον χρόνο και την δραστηριότητα.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα , όταν σήμερα ομιλούμε για ιστορικά γεγονότα, πριν τον 15^ο αιώνα μ.Χ,  να μπορούμε να τα προσδιορίζουμε γεωγραφικά μόνο κατά προσέγγιση.

Ας πάρουμε τον όρο «Μακεδονία». Ουδείς μπορεί σήμερα να φτιάξει με ακρίβεια τον χάρτη της ξακουστής Μακεδονίας του Μεγαλέξανδρου. Η Βεργίνα, η Πέλλα, η Αμφίπολη, τα μεταλλεία χρυσού της Χαλκιδικής, ήταν σίγουρα και αποδεδειγμένα με την αρχαιολογική σκαπάνη τμήματα της. Αλλά που άρχιζε και που τέλειωνε σαν περιοχή;

Φίλιππος Β’ και Μεγαλέξανδρος

Με τον Φίλιππο τον Β’ και τον γιο του Μεγαλέξανδρο άλλαξε ριζικά το σύστημα διοίκησης των περιοχών. Μέχρι τότε οι πόλεις – κράτη (Αθήνα, Θήβα, Σπάρτη)  διοικούνταν η κάθε μία μόνη της. Ο Φίλιππος ο Β’ όμως τις κατέκτησε , με την καθοριστική μάχη της Χαιρώνειας , το 338πΧ και δημιούργησε την πρώτη αυτοκρατορία (επέκταση της εξουσίας ενός μονάρχη σε πολλές διαφορετικές πόλεις) μέσα στον ελλαδικό χώρο , ενώ ο Μέγας Αλέξανδρος επεξέτεινε την αυτοκρατορία και εκτός αυτού, φτάνοντας ως τις Ινδίες. Προφανώς και όλες αυτές οι πόλεις, εντός και εκτός ελλαδικού χώρου, δεν ήταν «η ξακουστή χώρα του Αλέξανδρου»!

Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία

Αργότερα οι Ρωμαίοι ονόμασαν ένα διοικητικό τμήμα  της Αυτοκρατορίας τους «Μακεδονία», σαν φόρο τιμής στο πιο ιστορικό κομμάτι αυτής της επαρχίας, το αρχαίο βασίλειο του Μεγαλέξανδρου. Αυτή η ρωμαϊκή επαρχία περιλάμβανε επίσης την Ήπειρο, την Θεσσαλία, την Ιλλυρία (σημερινή Αλβανία) την Θράκη, την Παιονία (το μεγαλύτερο μέρος της οποίας ταυτίζεται με την σημερινή πΓΔΜ), την Βορειότερη Δακία, την Ανατολικότερη Μοισία (τμήματα της σημερινής Βουλγαρίας).

Το 284 μΧ γίνεται αυτοκράτορας ένας Ιλλύριος, ο Διοκλητιανός. Αυτός αντιλαμβάνεται ότι είναι αδύνατον να διοικηθεί ολόκληρη η αυτοκρατορία από έναν μόνο άνθρωπο γιαυτό και καταργεί το προηγούμενο σύστημα διοίκησης και δημιουργεί την «τετραρχία». Η αυτοκρατορία χωρίζεται σε τέσσερα τμήματα και το ένα εξ αυτών είναι η «Βαλκανική» ήτοι όλη η «ρωμαϊκή Μακεδονία» καθώς και η Αχαΐα (σήμερα όλη η στερεά Ελλάδα και η Πελοπόννησος) και η Κρήτη. Ο προσδιορισμός «Μακεδονία» εξαφανίζεται.

Βυζάντιο και Οθωμανική Αυτοκρατορία

Έναν αιώνα αργότερα, το 395 μΧ, ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος χωρίζει την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία σε Ανατολική (της οποίας τμήμα ήταν η Βαλκανική) και σε Δυτική. Με τις επιδρομές των βαρβαρικών φύλων της Βόρειας Ευρώπης η Δυτική καταλύεται αλλά η Ανατολική εξελίσσεται στη γνωστή μας Βυζαντινή Αυτοκρατορία, η οποία , γύρω στα  1360 μ.Χ γίνεται πια τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

19^ος αιώνας

Ο όρος «Μακεδονία» επανέρχεται στο λεξιλόγιο των κατοίκων της Βαλκανικής στα τέλη του 19ου αιώνα. Τότε βρίσκονται σε έξαρση εθνικά κινήματα με σκοπό την δημιουργία εθνικών αυτόνομων κρατών στους κόλπους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που είχε πέσει σε παρακμή. Πρωτεργάτες της προσπάθειας δημιουργίας ενός κράτους, που θα συμπεριλάμβανε όλους τους χριστιανούς κατοίκους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, (όσης είχε απομείνει), ήταν οι Βούλγαροι. Το Βουλγάρικο κράτος είχε ανεξαρτητοποιηθεί στις 3-3-1878 (Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου) και περιλάμβανε ως και την Καβάλα, την Ξάνθη, τις Σέρρες. Η Βουλγαρία ήταν ο Ρώσικος προμαχώνας στην περιοχή, για τον έλεγχο του Αιγαίου και του Βοσπόρου. Το να δημιουργηθεί μια άλλη, δήθεν εθνότητα, στην περιοχή, «η μακεδονική», την οποία φυσικά θα ήλεγχαν εξ ολοκλήρου, θα ήταν γι αυτούς ο τρόπος για να αποτρέψουν την επέκταση του τότε μικρού ελληνικού κράτους, στις κρίσιμες, γεωπολιτικά, περιοχές αυτές.

Οι Βαλκανικοί πόλεμοι έδωσαν τέλος σε όλα αυτά τα σχέδια. Η Ελλάδα απέκτησε τα ηπειρωτικά σύνορα που έχει ως σήμερα (πήρε από τη Βουλγαρία τις παραπάνω πόλεις ) και διπλασιάστηκε σε πληθυσμό. Πολλοί εκ των κατοίκων της «τέως» Ευρωπαϊκής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στη συνέχεια της Τουρκίας, μη θέλοντας να γίνουν υπήκοοι των χωρών, στις οποίες περιήλθαν τα εδάφη τους, με τις Συνθήκες Κωνσταντινούπολης, Λονδίνου, Βουκουρεστίου και Αθηνών, μετανάστευσαν αμοιβαία στις χώρες, όπου πίστευαν ότι ανήκουν. Κάποιοι από την Ελλάδα μετακινήθηκαν προς Βουλγαρία και Σερβία ή, αν ήταν μουσουλμάνοι, προς την Τουρκία και αντίθετα.

Λίγα χρόνια αργότερα, το 1918, με την παύση του Α’ παγκοσμίου πολέμου, δημιουργείται και το Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας, στο οποίο ενσωματώνονται όλοι οι πληθυσμοί  που είχαν μετακινηθεί προς Σερβία από την Ελλάδα και την Βουλγαρία. Η περιοχή του βασιλείου, που συνόρευε με την Ελλάδα και είχε το όνομα «επαρχία του Βαρδάρη» ταυτίζεται γεωγραφικά επακριβώς με την σημερινή ΠΓΔΜ. Οι κάτοικοι της ήταν Σλάβοι, ορθόδοξοι στο θρήσκευμα και μιλούσαν είτε μια διάλεκτο βουλγάρικη, είτε αλβανικά και έγιναν, μαζί με άλλους Σλάβους (από το Κόσοβο, το Μαυροβούνιο κλπ) Γιουγκοσλάβοι.

Τι συνέβει όμως και αναβίωσε ο «Μακεδονικός εθνικισμός»;

«Μακεδονικός εθνικισμός»

Το 1933, για πρώτη φορά, κάνει την εμφάνιση του σε επίσημα κρατικά έγγραφα της ΕΣΣΔ το «έθνος των Μακεδόνων», ως μια από τις καταπιεσμένες «μειονότητες» των κρατών της Ελλάδας, της Βουλγαρίας και της Σερβίας, που πρέπει να ενισχυθεί η αυτοδιάθεσή του. Ο σχεδιασμός   είναι προφανής. Οι Ρώσοι δεν έχουν εγκαταλείψει το όνειρό τους για κάθοδο στη Μεσόγειο και έλεγχο του Αιγαίου Πελάγους και των Στενών του Βοσπόρου.

Το 1945 ο αντάρτης Τίτο,  υπόσχεται να τους βοηθήσει στην υλοποίηση του ονείρου, βοηθούμενος από τους Έλληνες κομμουνιστές. Ο μεν Τίτο ήθελε να έχει την στήριξη του Στάλιν για την εγκαθίδρυση του νέου κομμουνιστικού κράτους της Γιουγκοσλαβίας, οι δε Έλληνες κομμουνιστές επιθυμούσαν να έχουν την βοήθεια του Τίτο και του Στάλιν για να πάρουν την εξουσία στην Ελλάδα.

Ο Τίτο βαφτίζει έτσι την περιοχή της «επαρχίας του Βαρδάρη» σε «Δημοκρατία της Μακεδονίας» και την αναγορεύει σε ομόσπονδο κρατίδιο της «Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Γιουγκοσλαβίας». Αυτή η «Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας»  δεν έχει σύνταγμα , δεν εμφανίζεται αυτόνομα σε διεθνείς σχέσεις της Γιουγκοσλαβίας, «υπάρχει μόνο στα χαρτιά» της σοσιαλιστικής δημοκρατίας. Αυτό οφείλεται και στο γεγονός ότι οι σχέσεις του Τίτο και της ΕΣΣΔ σταδιακά ψυχράνθηκαν μαζί και οι μεγαλόπνοοι σχεδιασμοί τους.

«Η Πτώση του τείχους του Βερολίνου»

Η πτώση του τείχους του Βερολίνου , το 1989 και η συνακόλουθη κατάρρευση όλων των κομμουνιστικών καθεστώτων της ανατολικής Ευρώπης, οδήγησαν και στην διάλυση της κομμουνιστικής ομόσπονδης Γιουγκοσλαβίας. Το 1991 ανεξαρτητοποιήθηκε και η περιοχή που ο Τίτο είχε ονομάσει «Δημοκρατία της Μακεδονίας».

Από το 1991 μέχρι σήμερα οι κάτοικοι της περιοχής αυτής αναζητούν απεγνωσμένα «ταυτότητα». «Ποιοι είμαστε;», «από πού ερχόμαστε;», «ποιοι οι πρόγονοί μας;». Με λίγα λόγια ζητούν απεγνωσμένα να δημιουργήσουν τις σταθερές τους, πάνω στις οποίες θα οικοδομήσουν το μέλλον τους. Αυτό δεν είναι διόλου κατακριτέο , διότι η πολιτική σταθερότητα, δημιουργεί ανάπτυξη και ευνοεί την πρόοδο. Όμως η «ταυτότητα» δεν μπορεί να αποκτηθεί «κλέβοντας» αυτή των γειτόνων τους, δηλαδή την Ελληνική. Η «ταυτότητα» δεν δημιουργείται με πολιτικούς  ελιγμούς και «πολιτικάντικες» ονοματοθεσίες πλατειών και τοποθετήσεις αγαλμάτων. Η «ταυτότητα» δεν δημιουργείται παραχαράσσοντας την ιστορία αιώνων, ούτε με αναφορές στο Σύνταγμα περί «μακεδονικού κράτους», που είναι «κοιτίδα όλου του έθνους των Μακεδόνων» , το οποίο «έχει υποχρέωση να φροντίζει τους Μακεδόνες που ζουν στις άλλες χώρες»(!!!).

Όταν οι Έλληνες δημιουργήσαμε το δικό μας κράτος, μετά την επανάσταση του 1821, δημιουργήσαμε την δική μας «ταυτότητα». Είχαμε την τύχη να στηριχθούμε από σπουδαίες προσωπικότητες των γραμμάτων, τον Ρήγα Φεραίο, τον Αδαμάντιο Κοραή, τον Νικόλαο Πολίτη , που τεκμηρίωσαν την Ιστορία μας και την συνέχεια του πολιτισμού μας.

«Ίσως δεν έφτασε ακόμη ο καιρός…»

Δεν επιτρέπεται σήμερα, να συναινέσουμε στη χρήση τού, αμιγώς ιστορικού, όρου «Μακεδονία» και των παραγώγων αυτού από τους Σκοπιανούς. Σήμερα ο αλυτρωτισμός των γειτόνων μας  είναι φανερός και ξεκάθαρος. Αν το 1992 είχαμε να συναινέσουμε ή μη στη χρήση απλώς ενός ονόματος, σήμερα η συναίνεση μας θα περιλαμβάνει και την παραχάραξη της μακραίωνης ιστορίας της Μακεδονίας μας. Αν το 2008, είχαμε μόνο να αντιμετωπίσουμε την αλλαγή κάποιων άρθρων του Σκοπιανού Συντάγματος, σήμερα, μετά από  μια εθνικιστική δεκαετία, που γέμισε με αγάλματα και ιστορικά ελληνικά ονόματα τα μυαλά των Σκοπιανών, έχουμε να αντιμετωπίσουμε και την πολιτική αποσταθεροποίηση της ευρύτερης περιοχής.

Δεν είναι η ώρα «να λυθεί το σκοπιανό» και σίγουρα δεν έχει η Ελλάδα την κατάλληλη κυβέρνηση γι αυτό. Αν κάνουμε λίγο υπομονή, όπως πετύχαμε να αλλάξουν την σημαία τους, θα πετύχουμε και την αλλαγή του Συντάγματος τους και των σχολικών βιβλίων τους. Τι είναι λίγα χρόνια μπρος στα τρεις χιλιάδες χρόνια της Μακεδονίας μας;

Όπως είπε και ο ποιητής μας, Κωνσταντίνος Καβάφης (στο ποίημά του «Εν μεγάλη ελληνική αποικία, 200π.Χ») : « Ίσως δεν έφθασεν ακόμη ο καιρός. Να μη βιαζόμεθα· ειν’ επικίνδυνον πράγμα η βία. Τα πρόωρα μέτρα φέρνουν μεταμέλεια».