Ελευθερία της έκφρασης και προπαγάνδα

φαινόμενα ολοκληρωτισμού

Αν κάτι πρέπει να αναγνωρίσουμε στην Κυβέρνηση είναι ότι με τα καμώματα της, έχει αφυπνίσει την κοινωνία από τον πολιτικό της λήθαργο. Ενώ παλιότερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έβριθαν από φωτογραφικά ενσταντανέ, τώρα δειλά εμφανίζονται κάποιοι που παρεμβαίνουν και τοποθετούνται, χωρίς να είναι κομματικοί εγκάθετοι. Μπροστά σε μια τέτοια ανάρτηση λοιπόν, έμεινα εμβρόντητη, όταν διαπίστωσα ότι το λεκτικό «νεφέλωμα», που καλύπτει τον πρωθυπουργικό λόγο, έχει εισχωρήσει ακόμα και σε σπουδαγμένους ανθρώπους. Ορισμένοι θεωρούν πως η κριτική που ασκούν οι δημοσιογράφοι των  ιδιωτικών τηλεοπτικών καναλιών στην κυβέρνηση είναι προπαγάνδα και πιστεύουν ότι η άδεια χρήσης συχνοτήτων, «θα βάλει τάξη…». Εννοούν δυστυχώς ότι θα περιορίσει το δικαίωμα έκφρασης των δημοσιογράφων, που εργάζονται σε αυτά. Οι ίδιοι, δεν ενοχλήθηκαν από το γνωστό, ειδεχθές βίντεο του ΣΥΡΙΖΑ, που πρόβαλλε η ΕΡΤ, ενώ έκριναν πως το κατέβασμα του γνωστού έργου του Εθνικού Θεάτρου προσέβαλλε το δικαίωμα έκφρασης του συγγραφέα. Όλοι τους, δυστυχώς, διαμόρφωσαν άποψη και συνείδηση, ως «θύματα» της κυβερνητικής προπαγάνδας. Και εξηγούμαι.

Η ελευθερία της έκφρασης, που περιλαμβάνει και την ελευθερία γνώμης και την ελευθερία λήψης και μετάδοσης πληροφοριών, είναι ατομικό δικαίωμα κατοχυρωμένο από όλες τις διεθνείς συνθήκες, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, τον Χάρτη Θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης κλπ). Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) μάλιστα έχει κρίνει πως ειδικά η ελευθερία της δημοσιογραφίας δικαιολογεί και κάποια δόση υπερβολής ή πρόκλησης και πως τα όρια άσκησης κριτικής κατά δημοσίων προσώπων είναι μεγαλύτερα. Το ίδιο δικαστήριο έχει κρίνει πως η ελευθερία της έκφρασης μπορεί να περιοριστεί σε κάποιες περιπτώσεις, όπως π.χ με την απαγόρευση σε καταδικασμένο τρομοκράτη να δημοσιεύει οποιοδήποτε οπτικοακουστικό έργο, το οποίο θα αναφερόταν στα εγκλήματα για τα οποία είχε καταδικασθεί, ιδίως όταν αντιδρούν οι οικογένειες των θυμάτων και η κοινωνία.

Αντλώντας επιχειρήματα από τις αποφάσεις του ΕΔΔΑ, μπορούμε να προσδιορίσουμε την προπαγάνδα ως την «με αθέμιτα μέσα, δόλια και μεθοδευμένη προσπάθεια διείσδυσης στη συνείδηση του ατόμου, με σκοπό την μεταστροφή της». «Αθέμιτα μέσα», κατά το ΕΔΔΑ πάντα, είναι η κατάχρηση θέσης εξουσίας αλλά και η απομόνωση φράσεων, με σκοπό την αλλοίωση του νοήματος των λεγομένων, αφού, οι ίδιες φράσεις, στο πλαίσιο που ειπώθηκαν, μπορεί να είχαν διαφορετικό νόημα. Όταν οι δημοσιογραφικές δηλώσεις είναι αξιολογικές κρίσεις και έχουν επαρκή πραγματική βάση, το ΕΔΔΑ λέει ότι το κράτος είναι υποχρεωμένο να μην επεμβαίνει, γιατί αλλιώς θα παραβιάζει την ελευθερία της έκφρασης.

Από όλα τα ανωτέρω προκύπτει πως τον τελευταίο χρόνο στην χώρα μας, την κοιτίδα της Δημοκρατίας, έχουν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους φαινόμενα ολοκληρωτισμού και παραβιάσεις βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η δημόσια τηλεόραση, που αποτελεί την& επίσημη «φωνή της Ελλάδας» στον κόσμο, καταχράστηκε της θέσης της και προέβαλλε σε δορυφορική μετάδοση βίντεο, το οποίο περιείχε απομονωμένες σκηνές δημοσιογραφικών πάνελ και είχε ηχητική κάλυψη που στοχοποιούσε δημοσιογράφους ως «διαπλεκόμενους με τα συμφέροντα», παρά το γεγονός ότι τα όσα έλεγαν ήταν αξιολογικές κρίσεις ,που δεν στερούνταν «επαρκούς πραγματικής βάσης». Αντιθέτως μάλιστα….Το δικαίωμα των δημοσιογράφων στην ελεύθερη μετάδοση πληροφορίας και στην κριτική προς δημόσια πρόσωπα, το δικαίωμα στην ελεύθερη λήψη πληροφορίας των τηλεθεατών, ήτοι το δικαίωμα έκφρασης όλων και διαμόρφωσης της πολιτικής τους συνείδησης, παραβιάστηκαν από την κυβερνητική προπαγάνδα. Την ίδια στιγμή, ο δημόσιος θεατρικός φορέας, το Εθνικό μας Θέατρο χρηματοδότησε την παραγωγή θεατρικού έργου, βασισμένου στα κείμενα καταδικασμένου για συμμετοχή σε τρομοκρατικές ενέργειες, υποκριτικά στηρίζοντας την ελευθερία του στην έκφραση. Μα... με ποια λογική αλληλουχία στερείται κάποιος της ελευθερίας, καταδικαζόμενος από τη δικαιοσύνη (που τον άκουσε και έκρινε και του έδωσε όλα τα δικαιώματα άσκησης ενδίκων μέσων) σε ισόβια δεσμά, και την ίδια ώρα όχι μόνο διατηρεί βασικά ατομικά δικαιώματα, όπως αυτό της ελευθερίας της έκφρασης, αλλά και χρηματοδοτείται από το ίδιος το κράτος η μετάδοση της γνώμης του και των ιδεών του;

Είναι αλήθεια, δυστυχώς, ότι το Σύνταγμά μας δεν κατοχυρώνει άμεσα την ελευθερία στην έκφραση, όπως κάνουν όλα τα σύγχρονα Συντάγματα, παρά μόνο έμμεσα με το άρθρο 28, που ορίζει ότι όλες οι Διεθνείς συνθήκες ισχύουν ως εθνικό δίκαιο και ίσως με το άρθρο 14 που πάντως την αναπτύσσει σχετικά με την ελευθερία του τύπου μόνο. Αυτό σημαίνει ότι οι προσπάθειες όλων μας, και ιδίως κάθε υπεύθυνου πολιτικού, θα πρέπει να προσανατολίζονται στον εκσυγχρονισμό και την φιλελευθεροποίησή του Συντάγματος, με την ρητή κατοχύρωση των βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων ( ελευθερία στην έκφραση, στην ασφάλεια, στην σκέψη, στη συνείδηση, στην πληροφόρηση, στην εκπαίδευση κλπ). Όταν θα γίνει αυτό, θα αποσαφηνιστεί (με νόμους και νομολογία) τι μπορεί να λέγεται και πως, τι συνιστά ελεύθερη ενημέρωση και τι χειραγώγηση, ποιος θα βάζει τους κανόνες μετάδοσης πληροφορίας ή όχι και οι, μόνο κατ’ όνομα ανεξάρτητες αρχές , όπως το Ε.Σ.Ρ. θα γίνουν πραγματικά αδέσμευτες και ανεξάρτητες. Όσο οι απροσδιοριστίες παραμένουν, τόσο τα ευάλωτα σημεία και οι παραλήψεις του Συντάγματος θα «εργαλειοποιούνται» για την άσκηση κοινωνικής χειραγώγησης και προπαγάνδας, από όσους δεν πιστεύουν ότι δεσμεύονται από τις αποφάσεις των οργάνων της Ενωμένης Ευρώπης….

(Δημοσιεύτηκε στην εφημ. «Ελευθερία» την Δευτέρα 8 Φεβρουαρίου 2016)